Theo Bộ Nội vụ, sau 25 năm đổi mới và hội nhập quốc tế, quá trình đô thị hóa ở nước ta đã và đang diễn ra nhanh chóng, dẫn đến nhiều khác biệt về hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng giữa đô thị và nông thôn. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật hiện nay, mô hình chính quyền địa phương ở nước ta về cơ bản giống nhau, đều tổ chức 3 cấp chính quyền (tỉnh, huyện, xã) và vẫn dựa trên cách quản lý của chính quyền nông thôn. Theo đó, chính quyền ở đô thị cũng tổ chức cấp hành chính và thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn như chính quyền nông thôn cùng cấp, đồng thời có thêm một số nhiệm vụ, quyền hạn quản lý trên địa bàn đô thị.

Thực tế này dẫn đến nhiều vấn đề cấp thiết của đô thị như quy hoạch, kiến trúc, xây dựng hạ tầng đô thị, xử lý ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, trật tự an toàn xã hội… chưa được giải quyết kịp thời và cũng chưa phù hợp với nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và quản lý theo lãnh thổ, trong đó đô thị do kết cấu hạ tầng thống nhất đòi hỏi phải quản lý theo ngành là chủ yếu, khác với nông thôn quản lý theo lãnh thổ là chủ yếu.

Từ thực trạng tổ chức chính quyền địa phương nêu trên, đòi hỏi cần thiết phải làm rõ sự khác biệt giữa đô thị và nông thôn, từ đó xác định rõ mô hình tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, cơ chế hoạt động phù hợp đối với chính quyền ở địa bàn đô thị và chính quyền ở địa bàn nông thôn.

Đề án do Bộ Nội vụ trình Chính phủ cho ý kiến gồm các nội dung chính như làm rõ đặc điểm của đô thị khác với nông thôn, từ đó xác định các đặc trưng quản lý chính quyền đô thị; đánh giá hiện trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở nước ta (trong đó có chính quyền đô thị), nêu rõ các hạn chế, bất cập cần khắc phục.

Từ những nghiên cứu này, Bộ Nội vụ đề xuất mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với từng loại hình đơn vị hành chính đô thị bao gồm thành phố trực thuộc Trung ương; thành phố thuộc tỉnh; thị xã và thị trấn. Quận, phường được xác định là nội thành, nội thị trực thuộc đơn vị hành chính đô thị.

Theo kế hoạch, trong tháng 3 tới, Chính phủ sẽ báo cáo Bộ Chính trị. Nếu được thông qua, Chính phủ, các Bộ, cơ quan Trung ương và các địa phương sẽ xây dựng các nội dung liên quan để thực hiện Đề án.